Mollen

Mollenvangen lijkt een taboe voor de ecologische tuinier. 'Mollen zijn nuttig, ze beluchten de bodem met hun gangen en eten schadelijke insecten' is de boodschap. Allemaal waar natuurlijk, maar mollen eten vooral regenwormen en over het heil van de regenworm is iedereen het eens.
Over regenwormen valt in alle objectiviteit niets onaardigs te melden.

Mollen daarentegen kunnen behalve nuttig ook buitengewoon hinderlijk zijn; dat ontgaat zelfs de hardcore  protectionist niet. Tips om van mollen af te komen zonder deze te vangen zijn er dan ook legio; de meeste zijn weinig praktisch of werken niet.

Hier laat ik mollen in principe hun gang gaan, maar als het ergens echt hinderlijk wordt vang ik ze daar weg. Dat is een tijdelijke oplossing want uiteindelijk komt er altijd wel een nieuwe bewoner voor het gangenstelsel.

Het enige dat structureel (dus voor langere termijn) helpt, is het onbruikbaar maken van de gangen.

Inspoelen met scherp zand bleek hier een duurzame oplossing; dat deed ik in een boomgaard waar de bodem een gatenkaasachtig oppervlak had gekregen. Er verdween een onvoorziene hoeveelheid zand in de diepte; achteraf logisch, want tenslotte waren al die molshopen die ik er in de de loop van de tijd had weggeharkt, er ook uit gekomen.

Het hielp: die met zand gevulde gangen zijn nooit meer in gebruik genomen.

En ook voor de grond is het prima: (scherp!) zand is op klei een eersteklas bodemverbeteraar en de met zand gevulde mollengangen zorgen voor een blijvende beluchting.

In deze tijd van het jaar zijn de mollen volop actief om hun onderkomen en jachtgebied winterklaar te maken (foto's 17 november 2011)

Herfst

Naantjehof, 30 oktober 2011

Naantjehof, 30 oktober 2011

Voorterrein, 30 oktober

Oktober

Kweepeer: als je het dons eraf wrijft, zijn ze prachtig en ze ruiken erg lekker. Daarom halen we elk jaar schalen vol kweeperen in huis: voor de reuk. De smaak van kweepeer moet je wel liggen, want die is zéér typerend.

Kweektuin, 30 oktober 2011

In deze tijd van het jaar is het heilig vuur bij het moestuinieren wat gedoofd; we laten het nu even op z'n beloop. Manja oogst nog dagelijks, maar de keus wordt minder. Wanneer er vorst dreigt, moeten de rode bietjes worden gerooid om in scherp zand bewaard te worden op een vorstvrije plek, net als de laatste peentjes. De echte winterkost, boerenkool, spruiten en winterprei, staat op de nieuwe moestuin op het voorterrein.

Moestuin achtererf, 30 oktober 2011

Moestuin voor, 30 oktober 2011

Planken stapelen

Jarenlang kochten we van tijd tot tijd azobé zaagafval van een grote houthandel. Toen deze met de zagerij ophield, kon ik nog twee vrachtwagenladingen azobé planken kopen tegen een stookhoutprijs. 

Die planken waren gezaagd uit afvalstukken in een poging er een verkoopbaar product van te maken, maar dat bleek geen succes; daarom dus alsnog op weg naar de kachel. De helft is hier in de loop van de tijd verstookt; de rest lag in bundels op een verstopt plekje maar dat bleek niet de geschikte manier van bewaren.

Vorige zomer waren we al begonnen met het maken van luchtige stapels; nu was er nog 15 ton te gaan. We hebben alle plankjes schoongeborsteld en met de aanhanger naar hun nieuwe plek gebracht en er mooie luchtige stouwen van gestapeld met een dakje tegen het inregenen. 

Dat zijn zo van die buitenwoonprojecten die je niet in de planning meeneemt, maar van het resultaat kunnen we onbevangen genieten.

xx

Verlangen naar de winter

Het voorjaar is veelbelovend, daarover geen misverstand; maar dan overvalt je de zomer.

De zomer is (qua groei) overweldigend, maar  eigenlijk te veel van het goede en ook vermoeiend. Ik ben de zomer na de zomer zat; de zomer hoeft voor mij niet door te duren.

Nu, in de herfst doen we nog wat gedaan moet worden. Noten rapen, appels en peren oogsten; huis en hiem winterklaar maken.

's Winters na de bladval is het erf meer stationair. Gedaan werk blijft gedaan werk; dat is wel zo bevredigend.

Het winterwerk zet de toon voor het komende seizoen. De winter is er voor het onderhoud van de structuren: windsingels dunnen, geriefhout oogsten, hagen stoppen en vlechten, snoeien.

Elk jaar laten we steken vallen, want realiteit blijkt vaak weerbarstiger dan plannen, maar voor komende winter zijn we vastbesloten zo snel mogelijk te beginnen en ons niet weer door sneeuw of ander ongerief te laten weerhouden.

Het snoeien van de knotlinden tussen achtererf en Naantjehof kwam er vorige winter niet van; maar eens in de vier jaar is zo'n beetje de limiet- dus deze winter moet het. En er moeten wat bomen gerooid worden in de zuidtuin; die is te donker geworden, door inmiddels meer dan huizenhoge -eens zelf geplante- essen. Bij de Katuin moeten de elzen aan de weg worden afgezet om zo dichter terug te komen en in de overige windsingels moet nodig gedund worden. Voor snoeiwerk rond de gracht is dan een periode met stevig ijs wel zo makkelijk.

Takkenhagen
Het dikkere hout slaan we op in mijten voor de kachel, het dunnere gebruiken we om de hagen te stoppen. Dat snoeihout blijft in een gevlochten haag (of luchtig ingestoken in een frame) hooguit een jaar of vier redelijk vormvast. Zo al met al is er hier zo'n halve kilometer aan takkenhagen zodat er altijd een bestemming in de buurt is voor het snoeiafval.
De meeste hagen zijn doorgroeid met klimop, hop of bosrank en vormen zo de ecologische ruggengraat van het terrein

Winterse takkenhaag, doorgroeid met klimop, bosrank en clematis

Het karma van moestuinieren

10 oktober 2011

12 oktober: laatste postelein

Nazomer

De droogbonen zijn op de bedden te drogen gehangen; op de voorgrond de naar rood kleurende hulzen van de Friese Gele stokboon

Drogende walnoten; de kistjes hebben een bodem van gaas

Het stookhout voor deze winter ligt al veilig (droog) binnen; deze mijt hebben we nu afgedekt om het hout in het voorjaar goed gedroogd binnen te kunnen halen

Dagelijks vers sap van valfruit

Eetbaar landschap

Appelhof- de rode appels zijn Summerreds, onze favoriete zomerappel (3 september 2011)

Moestuin achtererf; op achtergrond een Groninger Kroon (3 september 2011)

Achtererf; hier ook appels op zwakgroeiende onderstam en wat perenrassen (3 september 2011)

Tomaten onder afdakje in kweektuin; beschutting tegen regen is voor tomaten essentieel

Pruimen, Monilia en VVA-1

Monilia oogst van pruim Victoria (foto 26 augustus 2011)

Pruimen zijn gevoelig voor Monilia-rot en een natte zomer als deze maakt dit extra duidelijk.

Bij het huis staan vier pruimen op onderstam St. Julien-A; die zijn qua formaat nog redelijk handelbaar en daar hebben we, ondanks aantastingen, nog veel gave vruchten van geoogst.

In de Katuin staan pruimenbomen op (nog) sterker groeiende onderstammen; die heb ik aan hun lot overgelaten en dat ziet er deprimerend uit. 

Pruimen zijn, zoals ik al eerder in dit blog betoogde, in feite ongeschikt als hoogstam: zie voor mijn argumenten > Hoogstamfruit: een kritische apologie

Over de nieuwe klein blijvende onderstam voor pruimen schreef ik ook al eens > http://arievanherpen.blogspot.com/2011/01/pruim-onderstam-vva-1.html

Op die onderstam heb je ook last van Monilia, maar je kunt er wel zonder ladder bij, en dan is het een fluitje-van-een-cent om de vruchten te dunnen en regelmatig even na te lopen.

Pruimenrassen op VVA-1 worden nu ook aangeboden in de catalogus van De Batterijen in Ochten > http://www.batterijen.nl/vruchtbomen.html

De Monilia oogst van pruim Victoria; desalniettemin ook véél onaangetaste pruimen in dezelfde boom (foto 26 augustus 2011)

Bij appels en peren is Monilia maar zelden bedreigend; daar blijft het doorgaans bij plaatselijke aantastingen. Nashi, hier afgebeeld, is vaak wel tamelijk gevoelig (foto 30 augustus 2011)

Aardster

Aardster (Geastrum sessile?)

Paddenstoelen op naam brengen is een vak apart, en niet het mijne. Maar deze, nooit eerder gezien op het erf, zijn toch typisch genoeg om vergissingen uit te sluiten. Met de boeken erbij is de conclusie onvermijdelijk: een aardster (Geastrum). Daarmee houdt de zekerheid ook op, want de verschillende ondersoorten zijn weer lastiger van elkaar te onderscheiden.
Vooralsnog gok ik op de G. sessile. 

Graag een mailtje als ik er naast zit.

Aardster (Geastrum sessile?)

Hout Stoken op Cammingha Hof

De houtmijten blijven hier minstens drie jaar intact omdat er vrij veel flinke ongekliefde stukken inzitten. Meestal is er te weinig dunner hout om er meteen een mooi afwaterend dak op te stapelen, en zijn de mijten het eerste jaar dakloos. Voor het dak reserveren we dan het dunnere hout dat de winter erop vrijkomt. Het hout van de mijt op de voorgrond is kort geleden naar binnen gebracht en er is vast een beginnetje gemaakt met een nieuwe vulling

Hout stoken is een manier van leven. Het is alleen rendabel als je zelf voldoende stookhout kan produceren en/of wanneer je aan voldoende goedkoop, liefst gratis, hout kunt komen. Daarbij is het véél werk (zagen, kloven, stapelen) en het vraagt veel opslagruimte. Vers stamhout moet minstens twee jaar drogen, en ruim voor de winter in een droge ruimte worden opgeslagen. Desalniettemin zijn we eraan verknocht.

Hout stoken geeft ons een gevoel van onafhankelijkheid en is - als je goed gedroogd hout stookt - ook nog eens milieu neutraal.

Zo'n dertig jaar verwarmden we onze leefruimte met een houtfornuis en een kachel; sinds zeven jaar hebben we in de stal een 40 kw. Atmos houtvergasser met een daarop aangesloten cv-systeem met een warmtebuffertank van 2700 ltr. en een boiler. Dat bevalt prima, het geeft minder werk en het stookt veel economischer. We gebruiken nu ongeveer evenveel hout als voorheen met de kachels maar verwarmen een groter deel van het huis; het warme water dat we gebruiken is een extra bonus.

Om een houtvergasser te laten renderen is een goed geïsoleerde buffertank noodzakelijk. Dan kun je de ketel maximaal stoken en wordt de hitte in het buffervat vastgehouden. 'Knijpen' (de ketel zachter laten branden) gaat ten koste van het rendement en is vervuilend.

Een houtvergasser geeft geen associatie met 'gezellig', maar meer een machinekamergevoel. Rechts zie je het expansievat dat, vanwege de buffertank, ook behoorlijk aan de maat moet zijn. De buffertank (nog net zichtbaar achter de kachel) is een vertikaal geplaatste ex-propaan-gastank die we met een kraan door het dak naar binnen hebben gebracht

's Winters brandt de ketel bij strenge kou zo'n 12 uur per etmaal; op mildere winterdagen volstaat een uur of zes; in de herfst of voorjaar kunnen we eens in de twee dagen stoken.
Wanneer we alleen de boiler gebruiken, en wat bijverwarming willen in de avond, kunnen we volstaan met twee stookbeurten per week.


Allemaal prachtig dus, maar we missen het gebruik van het fornuis; we missen het vuurtje stoken, het knapperen van brandend hout en het sissen van de waterketels.

Ons oude fornuis staat nog in de keuken - een monumentaal zachtgeel geëmailleerd Belgisch stuk gietwerk, maar helaas is het binnenwerk langzamerhand volledig uitgewoond. Eigenlijk zijn we op zoek naar een goed fornuis om dit gemis op te vangen. Uiteindelijk gaat er niets boven koken op een houtfornuis.

Dit hout is afgelopen winter geoogst; hier zijn nog wel een paar dagen (tussen de bedrijven door) kloven en stapelen nodig om er een karakteristieke mijt van te maken. Uiteindelijk wil het oog ook wat - we genieten ervan om langs onze geordende houtvoorraad te wandelen; dat geeft een voldaan gevoel

Het stookhout voor komende winter is mooi droog binnengehaald

Hier een partij blankhouten frames. Het is licht hout en alles moet op de zaagtafel kleingemaakt worden; maar het is onbehandeld en goed stapelbaar - reden genoeg om dankbaar te zijn voor deze afvalstroom

We hadden nog een restant azobé-resthout van een zagerij; voor (en van) de bruikbare stukken heb ik een houtrek gemaakt

Onze voorraad azobé plankjes koesteren we als brandstof reserve. Deze stouwen hebben een dakje en zijn luchtig gestapeld zodat ze niet zullen rotten. En natuurlijk is het handig om een plankje achter de hand te hebben voor timmerwerk op het erf. 

Eten van eigen erf

Het fruit begint nu op gang te komen. De Sanctus Hubertus (pruim)  rijpt al in grotere aantallen. Er zijn ook dagelijks al wat rijpe tomaten. De appels op tafel zijn nog onrijp en de zwanenzang van een vannacht omgewaaide boom  (foto 24 juli 2011)

Manja heeft alweer een flink voorraadje aardbeien, aalbessen en pruimen ingemaakt. Veel lekkerder dan gekochte jam of compote en met veel minder suiker. We gebruiken het als jam of als vruchtensaus in de kwark (foto 24 juli 2011)

Aanwinst

32 pagina's op zoiets als A6 formaat met een groezelig kaftje, maar Manja was meteen verkocht.  . . 'Samengesteld door Mejuffrouw E. PLATE, Leerares aan de Rotterdamsche Huishoudschool' . . Op wie anders kun je nog vertrouwen?

De tips voor het nuttig gebruik van aardappel[kook]water verdreven de laatste twijfel.

Bewaar aardappelwater:     (blz. 19)

     1. als grondstof voor soepen, vooral voor vegetariërs aan te bevelen;

     2. week erwten, boonen en capucijners in aardappelwater; ze zijn veel  

         gauwer gaar;

     3. maak rood aardewerk, bloempotten, straatjes enz. met aardappelwater

         schoon, ze krijgen een helder roode kleur;

     4. zeer vuile en hard geworden zeemen worden weer wit en zacht in 

         lauwwarm aardappelwater.

Aardappels er uit > prei er in

De aardappels zijn dit jaar mooi aan de maat (foto 21 juli 2011)

Vandaag nog lekker weer, maar morgen zal het hozen (als de verwachtingen uitkomen) en de grond lijkt de komende week ook nat te blijven. Daarom gisteren de aardappels geoogst en vandaag de winterprei geplant. De tijd begon te dringen voor de prei, die - in de kweekbak - niet al te geweldig wilde groeien. Maar goed, ze staan erin en hebben nog een paar echte groeimaanden voor de boeg.

Over de aardappels niets te klagen, dit jaar een beste oogst.

Voor de statistiek: ze zijn 12 april gepoot; vanaf 5 juni eten we er al van; 8 juli heb ik het loof geknakt en de 21e (gisteren) het restant geoogst.

We hadden op het achtererf 2 bedden Frieslanders, en daar steeds van gegeten; in de nieuwe moestuin (foto) Donald, Gloria en Eersteling.

Donald was nieuw voor ons en bevalt vooralsnog prima: het loof stond er nog prachtig fris bij, toen ik het knakte (om de schilvorming te activeren), de andere rassen zagen er toen al wat morsig uit.

De prei oogt nietig, maar moet nog alle kans van slagen hebben. De grond is hier groeizaam, en dankzij het zand in het voorjaar (en door de aardappels) ook mooi los. Ook de boontjes op de achtergrond zijn weelderig gegroeid (foto 22 juli 2011)

Courgettes: als je ze niet dagelijks wilt eten heb je aan één plant genoeg. Hier een stapeltje al te groot geworden vruchten.

Zomers erf

De massa bieslook in het kruidentuintje is uitgebloeid en aan het oog onttrokken door verschillende soorten Salvia's; rechts van het pad een groep Telekia's (foto 10 juli 2011)

's Zomers domineren vaste planten grote delen van het terrein. Alles lijkt hier extra groot te worden op de klei. De meeste plantengroepen, zoals op het voorterrein, vragen nauwelijks onderhoud en zijn deels spontaan gevormd.

Toch moet je op je qui-vive blijven, want vaak sluipen er ongemerkt ongewenstheden binnen die je er maar moeilijk uitwerkt. Haagwinde is daar een treffend voorbeeld van; als je de plant onbevangen bekijkt ben je er enthousiast over, maar dat enthousiasme verdwijnt naarmate de soort zich meer op haar gemak voelt. Haagwinde groeit met haar ranken alles zo tot een onontwarbare massa ineen, dat er geen doorkomen meer aan is; zelfs een maaimachine met vingerbalk loopt er in vast.

En bij de geschiktheid van Telekia (T. speciosa / groot koeienoog) voor verwildering in een plantengemeenschap kan ook een kanttekening: Telekia zal na verloop van tijd steeds grotere zones koloniseren en daar groeit dan ook echt niets anders. Weg krijg je deze soort alleen, als je ze met omvangrijke wortelkluit en-al de grond uitwerkt en daarna nog een tijdenlang het resterende wortelopschot afsteekt.

De prettigste soorten - zoals Lavatera en Griekse Alant handhaven zich goed, maar zijn niet overdreven invasief; dat is ook het geval met veel inheemse vaste planten zoals heemst en ooievaarsbek.

Voorterrein (10 juli 2011)

In de kweektuin gaan nuttige zaken nu schuil achter een bloeiend gordijn (12 juli 2011)

 

Tomaten kweken zonder dakje gaat meestal fout. Deze staan er nu - ondanks vrij veel nattigheid de afgelopen tijd - nog pronter bij, maar wanneer het blad te lang achtereen nat blijft, is Phytophthora (een schimmelaantasting) bijna onvermijdelijk  (12 juli 2011)

 

Buiten (wel onder een dakje) blijven de paprika's gedrongen, zowel plant als vrucht. Een rendabele teelt kun je het niet noemen, maar de smaak van langzaam gegroeide vollegronds-paprika is onvervangbaar (12 juli 2011)

Detail paprika's